موسیقی نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

کارشناس ادبیات فارسی

چکیده

در «نهج‌البلاغه» علاوه بر مضامین عالی و تعبیرات زیبا و تعالیم شایان، جلوه‌های گوناگونی از زیبایی‌های ادبی دیده می‌شود که یکی از این جنبه‌های درخور توجه و تأمل زیبایی‌ها هماهنگی و سازگاری موسیقایی کلمات و عبارات «نهج‌البلاغه» با مدلول و معنای آن است. موسیقی موجود در «نهج‌البلاغه»، به تحول روحیه در جهت هدایت و رشد ارزش‌های انسانی نظر دارد. هم‌چنین به جهت تأثیر خارق‌العاده‌ای که در معنا می‌گذارد، موجب تقویت روابط انسان‌ها، روحیه‌ی تقوا، خشیت و خلق‌وخوی نیکو در ایشان می‌گردد.  هدف از بررسی موسیقی «نهج‌البلاغه» آن است؛ که ذهن مواج انسان‌ها را به جلوه‌ای از زیباشناختی شاهکار بزرگی چون «نهج‌البلاغه» معطوف دارد. موسیقی واژگان در اصطلاح این مقاله آوا و صوتی است که درنتیجه‌ی ادا کردن کلمه یا کلامی ایجاد می‌شود و مراد از موسیقی عبارات، علاوه بر آنچه ذکر شد، ویژگی‌های نهفته در آن است که با کوچک‌ترین تغییری آن را ناهم آهنگ می‌کند. این جستار به موسیقای «نهج‌البلاغه» از دو منظر موسیقای واژگان و عبارات «نهج‌البلاغه» و نیز تأثیر آن در معنا بخشی به‌طور مجمل با شواهدی از سخنان امام علیj می‌پردازد. باشد که بستری برای تحقیقات بیشتر پیرامون این موضوع گسترده شود.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع

     قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم، نگین

    منابع عربی

    • ابن ابی الحدید، عزّالدین ابو حامد، شرح نهج‌البلاغه، مصحّح: محمّد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، 1337.
    • ابن جنی، ابوالفتح عثمان، الخصائص، القاهره، مطبعة دارالکتب مصریه، 1374
    • البستانی، محمود، تاریخ الادب العربی فی ضوء المنهج الاسلامی، مشهد: مجمع البحوث السلامیه، مؤسسه الطبع والنشر لآستانه الرضویه المقدسه، 1413 ه.
    • بیضون، لبیب، تصنیف نهج‌البلاغه، قم، انتشارات دفتر تبلبغات اسلامی، 1375
    • التفتازانی، سعدالدین، شرح مختصرالمعانی، قم: دارالحکمه، بی‌تا.
    • جرداق، جرج، الامام علی صوت العدالة الانسانیة، الطبعة الاولی، بیروت: دار المهدی، 2004 م.
    • صغیر، محمدحسین علی، الصوت اللغوی فی القرآن، بیروت، لبنان: دارالمورخ العربی، 1420 ه.
    • کاشف الغطاء، هادی، مستدرک نهج‌البلاغه، بیروت: مکتبه الاندلس، بی‌تا.
    • مجلسی، شیخ محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدور الاخبار الأئمه الأطهار، الطبعه الثانیه، بیروت، لبنان: الوفاء، 1403 ه ـ 1983 م.
    • موسوی، سید صادق، تمام نهج‌البلاغه، مصحح: سید فرید، تهران: مؤسسه امام صاحب‌الزمانf، 1376.
    • هاشمی، سید احمد، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، طهران: مؤسسه الصادق، 1383.
    • هلال، ماهر مهدی، جرس الافاظ و دلالتها فی المبحث البلاغی و النقدی عند العرب، دارالرشید للنشر و دارالحریه للطباعه، بغداد، 1980 م.
    • وهبه، مجدی، والمهندس، کامل، معجم مصطلاحات العربیه فی اللغه و الادب، الطبعه الثانیه، مکتبه لبنان، بیروت: بی نا،1984 م.

    منابع فارسی

    • بحرانی، میثم بن علی بن میثم، شرح نهج‌البلاغه، ترجمه: قربانعلی محمدی مقدّم و دیگران، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1375.
    • جرداق، جرج، بخشی از زیبایی‌های نهج‌البلاغه امام علیj، ترجمه: محمدرضا انصاری، تهران: محمدی، 1373.
    • ________، صدای عدالت انسانی، ترجمه: سید محمّد صالحی و محمود ثابت نژاد، تهران: محمّد، 1384.
    • خاقانی، محمّد، جلوه‌های بلاغت در نهج‌البلاغه، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه، 1376.
    • رحمت کاشانی، حامد، خطبه بی الف شاهکار علیj، بی‌جا: پیام عدالت، 1389.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــ، خطبه بی‌نقطه شاهکار علیj، بی‌جا: پیام عدالت، 1389.
    • شریف، سید رضی، نهج‌البلاغه حضرت امیرالمؤمنینj، ترجمه: محمد دشتی، بوشهر: مؤسسه انتشاراتی موعود اسلام، 1379.
    • شفیعی کدکنی، محمدرضا، موسیقی شعر، تهران: آگاه، 1384.
    • عباس نژاد، محسن، و دیگران، قرآن، ادب و هنر (راهنمای پژوهش در قرآن و علوم روز)، بی‌جا: بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه، بی‌تا.
    • علیزاده، عمران، واژه‌های نهج‌البلاغه، قم: بی‌نا، 1360.
    • غریب، رز، نقد بر مبنای زیبایی‌شناسی و تأثیر آن در نقد عربی، ترجمه: نجمه رجایی، مشهد: دانشگاه فردوسی، 1378.
    • قائمی، مرتضی، سیری در زیبایی‌های نهج‌البلاغه، قم: ذوی القربی، 1388.
    • مدرس وحید، احمد، شرح نهج‌البلاغه، قم: احمد مدرس وحید (مؤلف)، بی‌تا.
    • موسوی بلده، سید محسن، حلیة القرآن سطح 2 آموزش تجوید قرآن، تهران، احیاء کتاب، 1382
    • میر صادقی (ذوالقدر)، میمنت، واژه‌نامه هنر شاعری (فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن)، تهران: کتاب مهناز، 1376.
    • نجفی، شمس‌الدین، ادبیات عرب در سطح حوزه، بی‌جا: علّامه حلی 1، 1367
    • هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، مصحح: سید ابراهیم میانجی، تهران: مکتبه الاسلامیه، 1358.
    • همایی، جلال‌الدین، فنون بلاغت و صناعات ادبی، بی‌جا: هما، 1381، 2 جلد در یک مجلد.
    • طالبی قره قشلاقی، جمال، «الایقاع فی خطب نهج‌البلاغه»، مجلةالعلوم الانسانیةالدولیة دانشگاه تربیت مدرس، شماره 3 ـ 18.
    • خالقیان، ام‌البنین، بررسی جلوه‌های ادبی و موسیقایی جزء سی‌ام قرآن در 4 ترجمه فارسی خرمشاهی، فولادوند، گرمارودی، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم زیر نظر محمدعلی رضایی اصفهانی، استاد راهنما: دکتر بتول مشکین فام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا،1387.