بررسی حجیت یا عدم حجیت خبر واحد در تفسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دکترای علوم قرآن و حدیث

چکیده

قرآن کریم، ریسمان استوار و دستاویز محکمی است که خداوند به بندگانش هدیه داده و روایات معصومینb در کنار قرآن کریم، همواره به‌عنوان یکی از منابع مهم تفسیر در بین مسلمانان مطرح بوده است. روایات متواتر و روایات آحاد محفوف به قرائن قطعی در حوزه‌های فقه، علم کلام، تفسیر قرآن، تاریخ و مانند آن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند و روایات آحاد معتبر ظنّی، دستمایه فقها برای استخراج احکام فقهی می‌باشند؛ اما آیا از روایات آحاد معتبر ظنّی می‌توان در موضوعات غیرفقهی ازجمله تفسیر استفاده کرد؟ با توجه به تعداد اندک روایات تفسیری متواتر، به‌ویژه متواتر لفظی، مهم‌ترین بحث در خصوص اعتبار روایات، مربوط به اخبار آحاد غیر محفوف به قرائن قطعی است که جمع زیادی از روایات تفسیری را در برمی‌گیرد. در این نوشتار به بررسی آراء اندیشمندان درباره "حجیت یا عدم حجیت خبر واحد" به‌طور مطلق و "حجیت و عدم حجیت خبر واحد در تفسیر" و ذکر آثار پذیرش چنین حجیتی در تفسیر آیات قرآن و بیان نمونه‌ای از آیات تفسیر شده توسط اخبار واحد، پرداخته شده. نتیجه کلّی آن، با تکیه بر سیره عقلا، روایات تفسیری از حجیّت برخوردار می‌باشند، زیرا عقلا در همه امور خویش، خواه دارای اثر عملی باشد یا نباشد، خبر واحد را اخذ می‌کنند. تحقیق حاضر با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای با هدف ارائه پاسخی درخور به سؤال مذکور سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها


منابع

1- قرآن
2- نهج‌البلاغه
3- آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول. مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1373 مشهد
4- اردبیلی، احمد بن محمد (مقدّس اردبیلی)، مجمع الفائدة و و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1375.
5- بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، الفوائد الحائریة، شر: علامه مجدد وحید بهبهانی (11 آبان، 1384).
6- جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، تهران: کیهان، 1370
7- حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، مکتب آیت‌الله العظمی السید الحکیم، 1418 ق. = 1997 م. = - 1376.
8- حکیم، سیدمحمدتقی، الاصول العامة، مجمع جهانی اهل‌بیت، قم 1418.
9- حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین،. مطبعه العلمیة، ناشر فارسی: نوید اسلام، قم ۱۳۸۳ ق.
10- خمینی، روح الله، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe (03 بهمن، 1385).
11- خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول،. موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، تهران، 1378.
12- سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال،. مؤسسة النشر الاسلامی، 1425 ق
13- سیوطی، جلال الدین، درّالمنثور، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۳۸۰.
14- شیخ بهایی، بهاء الدین محمد بن حسین حارثی عاملی، مشرق الشمسین، آستانه الرضویه المقدسه، مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد، 1414 ق.= 1372.
15- شیخ مفید، محمدبن محمد، مصنفات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
16- شیخ طوسی، العدة فی اصول الفقه، ناشر محمدتقی علاقبندیان، قم 1417.
17- صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول - قم، چاپ: سوم، ۱۴۱۷ ق.
18- صدر، حسن، نهایة الدرایة، مشعر قم، 1374.
19- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۷ ق.
20- طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، بوستان کتاب، قم، 1388.
21- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،. دار احیاء التراث العربی، بیروت
22- مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، دارالفکر، قم، 1378.
23- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1382.
24- نائینی، محمدحسین، اجود التقریرات، صاحب الامر، قم، 1378.
25- موسوی بجنوردی، محمد، فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «حجیت خبر واحد»، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1367
26- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیتb، تحقیق و تألیف موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیتb، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، موسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیتj، قم، 1382
27- مجله پیام جاویدان - بهار 1384 - شماره 6.
28- مصباح، محمدتقی، معرفت (مجله علمی- ترویجی) شماره 152- مرداد 1389، سال نوزهم ـ شماره 152- مرداد 1389.
-29http://osoolefeghh.blog.ir
-30http://www.m-noormofidi.ir/data.asp?gid=120&id=1198