یکی از آیات موردبحث میان مفسّران فریقین آیه جعل خلافت است که تفسیر آن در مباحث کلامی نقش مهمی دارد. در تفسیر این آیه شریفه چندین دیدگاه مطرح میباشد. که دیدگاه منتخب منظور از خلیفۀ الله بودن منحصر به حضرت آدمj نمیباشد. بلکه استعداد رسیدن به این مقام در انسانها وجود دارد. البته مصداق اتمّ آن در انسان کامل به فعلیت میرسد. اقوال تفسیری مختلف و متعارض دلالت بر جانشینی انسان از دیگر موجودات، و دلالت کردن دیگر آیات، همچنین دیدگاه مربوط به جانشینی انسان از دیگر موجودات و خلافت بالفعل داشتن همه انسانها را ردّ میکند تنها دیدگاه منتخب ترجیح داده میشود. به نظر شیعه این مقام در قرآن، منصبی بعد از نبوّت میباشد. مصداق کامل خلیفۀ الهی بعد از پیامبرo، تنها منصب اجتماعی است و فقط ریاست امور دین و دنیای مسلمانان را خلیفه به عهده دارد و از طرف امت تعیین میگردد. و فضائلی چون عصمت، اعلم بودن، افضلیت ضرورت ندارد.
ابوحیان، محمدبن یوسف، 1420، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت، دارالفکر، چاپ او؛
ابن اثیر (630)، 1364، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم؛
آلوسی، سیدمحمود بن عبدالله (1270)، 1415، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، چاپ اول؛
آل سعدی، عبدالرحمن بن ناصیر، 1408، تیسیر الکریم الرحمن، بیروت، النهضه العربیه، چاپ دوم؛
ارمی علوی، محمد امین بن عبدالله، (قرن 15)، 1426، تفسیر حدائق الروح و الریحان فی روابی علوم القرآن، تحقیق: هاشم بن محمد علی مهدی، بیروت، دارالطوق النجاه، چاپ دوم؛
ابنبابویه قمی (صدوق)، ابوجعفر محمد بن علی، 1395، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، اسلامیه؛
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، 1422، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول؛
ابن جزی، محمد بن احمد، 1416، التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق: عبدالله خالدی، بیروت، دارالارقم، چاپ اول؛
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (774)، 1419، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: محمدحسین شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول؛
ایجی، عضدالدین، 1419، شرح المواقف، بیروت، دارالکتب العلمیه؛
بغوی شافعی، حسین بن مسعود (516)، 1420، معالم التنزیل فی تفسیرالقرآن، عبدالرزاق المهدی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول؛
بیضاوی، عبدالله بن عمر (791)، 1418، انوار التنزیل و اسرار التاویل، تحقیق: عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول؛
پیشوایی، مهدی، 1393، تاریخ اسلام از سقیفه تا کربلا، قم، دفتر نشر معارف؛
تفتازانی، 1409، شرح المقاصد، قم، منشورات الشریف الرضی؛
ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمدبن ابراهیم (427)، 1422، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، تحقیق: ابو محمد بن عاشور، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول؛
جوادی آملی، عبدالله، 1380، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، چاپ اول؛
ــــــــــــــــــ، 1376، تفسیر موضوعی، حیات حقیقی انسان در قرآن، قم، نشر اسرا، چاپ اول؛
جعفری، محمدتقی، 1358، ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی؛
حسکانی، عبیدالله بن احمد، 1411، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول؛
حسن زاده آملی، حسن، 1361، انسان کامل از دیدگاه نهجالبلاغه، تهران، بنیاد نهجالبلاغه؛
حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، 1363 ش، تفسیر اثنی عشری، تهران، میقات، چاپ اول؛
حقی بورسوی، اسماعیل، بیتا، روح البیان، بیروت، دارالفکر؛
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، 1402 ق، الألفین فی إمامه امیرالمؤمنینj، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات؛
خمینی، سیدمصطفی، 1418، تفسیر القرآن الکریم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول؛
رازی، ابوالفتوح، حسین بن علی (556)، 1408، روض الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول؛
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1432، المفردات الراغب الاصفهانی، تحقیق: العاملی، دارالمعروف للطباعه و النشر، بیروت، چاپ اول؛
رشید رضا، محمد، 1354 ق، تفسیر القرآن الحکیم (المنار)، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم؛
زحیلی، وهبه بن مصطفی، (قرن 15)، 1418، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، بیروت، دارالفکر المعاصر، چاپ دوم؛
زمخشری (538)، محمودبن عمر، 1421، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، تحقیق: عبدالرزاق المهدی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم؛
سبحانی، جعفر، 1364 ش، تفسیر صحیح آیات مشکله، تنظیم و نگارش هادی خسروشاهی، تهران، مؤسسه نشر و تبلیغ، چاپ دوم؛
ــــــــــــــــ، 1374، پیشوایی از نظر اسلام، قم، نشر مکتب اسلام؛
سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، 1419، ارشاد القرآن الی الاذهن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول؛
سیدبن قطب بن ابراهیم شاذلی، 112، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق، چاپ هفدهم؛
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن ابی بکر (910) و جلال الدین محمد بن احمد المحلی (864)، بیتا، تفسیر جلالین، بیروت دارالمعرفه؛
شیبانی، محمدحسن (640)، 1413، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، چاپ اول؛
شوکانی، محمد بن علی، (1250)، 1414، فتح الغدیر، بیروت، دارابن کثیر و درالکلم الطیب، چاپ اول؛
طبری، ابوجعفر محمدبن جریر (310)، 1412، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول؛
طبرسی، فضل بن حسن (548)، 1372 ش، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدجود بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم؛