راز شرط‌های بی‌جواب در قرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

چکیده

 در جملات شرطیِ دو رکن اساسی شرط و جواب شرط وجود دارد، که ازنظر معنا متوقف بر یکدیگر هستند. گاهی رکن جواب شرط در این جملات حذف می‌شود، که باید برای تکمیل فهم معنا به راز آن‌ها پی برد. ازنظر فصاحت و بلاغت، لفظ مذکور باید بر محذوف دلالت کند تا جملات معماگونه نباشد، این دلالت یا به‌صورت لفظی است یا معنوی. بنابراین در جملات شرطیه نیز راز حذف‌ها از دو راه لفظی و معنوی به دست می‌آید. برخی از رازهای لفظی حذف جواب شرط عبارت است از: وضوح و روشن بودن جواب، تکرار جواب در آیات قبل، دلالت جمله بر محذوف، وجود تعلیل و دلالت مقام، و بعضی از رازهای معنوی حذف جواب شرط شامل: بیان عظمت، تهویل، نشان از زشتی محذوف، بیان شگفتی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

*قرآن
1- ابن اثیرالموصلی، ابی الفتح ضیاء الدین، المثل السائر فی ادب الکاتب والشاعر، مکتبة العصریه، بیروت، 1999 م.
2 - ابن‌عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، مؤسسة التاریخ العربی، لبنان- بیروت، ‌1420 ه. ق.
3- ابن عقیل، عبد الله بن عبد الرحمن، شرح ابن عقیل، 2 جلد، بی نا، بی جا، چاپ: 2.
4 – ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، تأویل مشکل القرآن، 1 جلد، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، لبنان - بیروت، 1423 ه.ق.
5 - ابن هشام، عبد الله بن یوسف، مغنی اللبیب، 2 جلد، کتابخانه حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفیe، قم، ایران، چاپ:4،1403.
6- ابوالسعود، محمد بن محمد، تفسیر ابی السعود (ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم) ناشر: دار إحیاء التراث العربی، لبنان- بیروت،1983 م.
7 - امین شیرازی، احمد، آئین بلاغت: شرح مختصر المعانی، 2 جلد، [بی نا]، بی جا، چاپ: 2، 1371 ه.ش.
8 - انطاکی، محمد، المنهاج فی القواعد و الإعراب، ناصر خسرو، قم - ایران، چاپ: 5، بی‌تا.
9 - جرجانی، عبدالقاهر، دلایل الاعجاز فی علم المعانی، قم، منشورات الارومیه، 1404 ق.
10- جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، موسسه انتشارات هجرت، ایران، قم، 1376 ه. ش
11 - حسینی شیرازی سید محمد، -تقریب القرآن إلی الأذهان، دار العلوم، بیروت،1424 ق.
12-الحموی، تقی الدین ابی بکر علی، خزانة الأدب و غایة الارب، بیروت، دار ومکتبة الهلال؛ دارالبحار، 2004 م=1383.
13 - دمشقیه، عفیف، خطی متعثرة علی طریق تجدید النحو العربی (الأخفش- الکوفیون)، دار العلم للملایین بیروت- لبنان، نوبت چاپ: 2، بی‌تا.
14- زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، دار المعرفةلبنان- بیروت، 1410 ه-ق.
15- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل،‌ دار الکتاب العربی، لبنان- بیروت، نوبت چاپ:3، 1407 ه. ق.
16- سبزواری نجفی محمد بن حبیب الله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406 ق.
17- السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، الرضی _ بیدار_ عزیزی، قم، 1363.
18- ‌ طباطبایی، سید محمدحسین، مترجم: سید محمد باقر موسوی همدانی، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ: پنجم، قم، 1374 ش.
19- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الأصفی فی تفسیرالقرآن، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی، قم، 1418 ه. ق.
20 - قاسمی محمد جمال الدین، محاسن التاویل، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1418 ق.
21- کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، کتابفروشی اسلامیه، ایران - تهران، چاپ: 1، 1313 ه.ش.
22 - مطلوب، احمد، أسالیب بلاغیة الفصاحة البلاغة المعانی، وکاله المطبوعات، کویت، بی‌تا.
 23- نهر، هادی، النحو التطبیقی وفقا لمقررات النحو العربی فی المعاهد و الجامعات العربیة، 2 جلد، عالم الکتب الحدیث، اربد - اردن، بی‌تا.
24- ولید ابراهیم قصاب، الاعجاز البلاغی للقرآن الکریم، دمشق، دارالفکر، 2011 م.