راز ترکیب مفرد و جمع در آیات قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 مدرس جامعة الزهراء و پژوهشگر علوم قرآنی

2 دانش آموخته سطح4، علوم و معارف قرآن کریم، جامعه الزهراء

چکیده

قرآن کریم دارای وجوه متعدد اعجاز است که یکی از مهم‌ترین آن، وجه اعجاز بیانی الفاظ می‌باشد. در نحوه پیوند و نظم و ترکیب واژه‌های قرآن، اسرار و نکات لطیفی نهفته است. در آیات متعددی از قرآن کریم، کلمات مفرد و جمع مانند (سماوات والارض) و (ظلمات و نور) به صورت ترکیب در کنار هم آمده‌اند. با توجه به مطابقت الفاظ در علم صرف و نحو و بلاغت، ممکن است شبهه عدم مطابقت و تعارض الفاظ در ذهن مخاطب خطور نماید. لذا این پژوهش بر آن است تا راز ترکیب مفرد و جمع در آیات قرآن کریم را مورد بررسی قرار داده و مخاطب را به این نتیجه برساند که مفرد و جمع آمدن کلمات، نه‌تنها هیچ‌گونه تعارضی ندارند؛ بلکه این نحوه ترکیب و پیوند آن‌ها را می‌توان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اعجاز قرآن کریم دانست که از روی حکمت خاص پروردگار متعال و دارای اسرار متعددی می‌باشد، این کتاب آسمانی در بکار گیری تک‌تک واژگان دارای اعجاز است و کسی نمی‌تواند آن‌ها را جا به جا یا تعویض نماید چراکه نظم موجود در آن مختل خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    * قرآن کریم

    1. ابن عاشور، محمد طاهر، التحریر و التنویر، ج 1، بیروت، انتشارات موسسه التاریخ العربی، 1420 ه. ق
    2. ابن مالک، محمد بن عبدالله، الفیه ابن مالک، ترجمه علی آل بویه، قم، انتشارات عالمه، 1383.
    3. احمد بدوی، احمد، من بلاغه القرآن، قاهره، انتشارات نهضه مصر، 2005 م.
    4. اقبال، ابراهیم، فرهنگ نامه علوم قرآن، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1385.
    5. اکبری، محمود، صدف‌های قرآنی، قم، انتشارات فتیان، 1379.
    6. بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، بیروت، انتشارات دار إحیاء التراث العربی،1418 ه.ق.
    7. تنکابنی، محمدبن سلیمان، توشیح التفسیر فی قواعد التفسیر و التاویل، تحقیق جعفر السعیدی الجیلانی، قم، انتشارات کتاب سعدی، 1370.
    8. جمیلی، سید، الاعجاز العلمی فی القرآن، چاپ اول، انتشارات دارالقلم التراث، بی‌تا
    9. الخضری، محمد امین، الاعجاز البیانی فی صیغ الالفاظ، قاهره، انتشارات مطبعه الحسین الاسلامیه، 1413 هـ. ق.
    10. دیاب، عبدالحمید، واحمد قرقوز، مع الطب فی القرآن، دمشق، انتشارات موسسه علوم قرآن، 1404 هـ. ق.
    11. رازی، ابو الفتوح، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد، نشر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408 ه.ق
    12. رازی، ابی بکر، پرسش و پاسخ‌های قرآنی، ترجمه غیاثی کرمانی، قم، انتشارات نورگستر، 1380.
    13. رافعی، مصطفی صادق، اعجاز قرآن، اعجاز القرآن البلاغه النبویه، قاهره، انتشارات دارالفکر العربی، چاپ سوم، 1416 هـ. ق.
    14. زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل، بیروت، انتشارات دارالکتاب العربی، 1308 ه.ق
    15. السامرائی، فاضل صالح، اسرار البیان فی التعبیر القرانی محاضره، قاهره، انتشارات دارالفکر، 1416.
    16. سبحانی، جعفر، قرآن و معارف عقلی، قم، انتشارات موسسه بوستان کتاب، 1385.
    17. سلطان، علی‌شاه وسلطان محمد بن حیدر، بیان السعاده، ج 8، ترجمه رضا خانی و حشمت الله ریاضی، بیروت، انتشارات موسسه اعلمی للمطبوعات، 1408 هـ. ق
    18. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، بیروت، انتشارات دارالکتاب العربی، 1421.
    19. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، معترک الأقران فی إعجاز القرآن، ج 3، بیروت، دارالفکر العربی، 1408 هـ. ق.
    20. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، انتشارات کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفیe، 1404 ه. ق
    21. صبحی، صالح، مباحث فی علوم القرآن، قم، انتشارات شریف رضی، 1368.
    22. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، انتشارات موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1390.
    23. طبل، حسن، اسلوب التفات فی بلاغه القرآنیه، چاپ اول، قاهره، انتشارات دار السلام، 2010 م.
    24. طنطاوی، محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، انتشارات نهضه مصر، 1997.
    25. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، انتشارات دار إحیاء التراث العربی، 1389
    26. طیب، عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، 1369.
    27. عبدالروف، حسین، سبک شناسی قرآن کریم (تحلیل زبانی)، انتشارات دانشگاه امام صادقj،
    28. عرفان، حسن، اعجاز در قرآن کریم، چاپ اول، تهران، انتشارات دفتر مطالعات تاریخدو معارف اسلامی، 1379.
    29. علوی یمینی، یحیی بن حمزة بن علی بن ابراهیم، الطراز لاسرار البلاغة وعلوم حقائق الاعجاز، لبنان، انتشارات المکتبه العصریه، 1429 ه. ق.
    30. فلاحی قمی، تأثیر علوم ادبی در فهم قرآن، قم، انتشارات بوستان کتاب، 1389.
    31. قصاب، ولید ابراهیم، فی اعجاز البلاغی للقرآن الکریم، دمشق، انتشارات دارالفکر، 2022 م.
    32. محمدی، محمد علی، اعجاز قرآن با گرایش شبهه پژوهی، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1394.
    33. محمدابو موسی، محمد، البلاغه القرآنیه فی تفسیر الزمخشری وأثرها فی الدراسات البلاغیه، قاهره، انتشارات مکتبه وهبه، 1403 ه.ق
    34. المطعنی، عبدالعظیم ابراهیم محمد، خصائص التعبیر القرآنی و سمائه البلاغیه، تهران، انتشارات سخن، 1388.
    35. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران، انتشارات صدرا، 1376.
    36. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1371.
    37. المنصور، عبدالحسین محمد، صیغ الجموع فی القرآن الکریم، حجاز، انتشارات مکتبه الرشد، بی‌تا
    38. منیع القیسی، عوده الله؛ سر الإعجاز فی تنوع الصیغ المشتقه من اصل لغوی واحد فی القرآن؛ بیروت، انتشارات مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۶ هـ.. ق
    39. یاسوف، احمد، دراسات فنیه فی القرآن، دمشق، انتشارات دارالمکتبی، 1427 ه.ق
    40. ----------، واژه شناسی واژگان قرآن، ترجمه حسین سیدی، تهران، انتشارات سخن، 1388.