علل خودفراموشی از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 مدرس جامعةالزهراء

2 دانش آموخته سطح4، علوم و معارف قرآن کریم، جامعه الزهراء

چکیده

یکی از موضوعاتی که موردتوجه قرآن است، مسئله [خود] می‌باشد. انسانی که متشکل از دو بُعد است یک بُعد آن دارای ارزش فوق العاده‌ایست که در بردارنده فطریات می‌باشد و این بُعد است که می‌تواند جانشین خدا، روی زمین باشد و انسان نتواند حقیقت وجودی خود را بشناسد دچار خودفراموشی شده و جز حیرانیت چیزی برای او باقی نمی‌ماند. مسئله خودشناسی از جهات گوناگون مورد پژوهش قرار گرفته و اندیشمندان و روانشناسان زیادی در این خصوص مطالعاتی داشته و کتبی در این زمینه نیز نگاشته‌اند. آنچه در موضوع خودشناسی در این تحقیق مطرح است، بررسی روابط انسان با خدای جهانیان، دیگران، جهان و خود است. اگر انسان در شناخت وظایف و روابط خود تلاش کند و آنچه که برای او مقرّر شده را به خوبی انجام دهد در پی آن می‌تواند جایگاه حقیقی خویش را شناخته و در مسیر صحیح هدایت و کمال قرار گیرد و سرانجام به قرب الهی نائل شود. امّا کوتاهی در این زمینه و عدم شناخت وظایف و روابط، آثار و پیامدی به دنبال خواهد داشت که می‌توان مهم‌ترین آن را خودفراموشی دانست. دوری از یاد و ذکر خدا و فراموشی معاد و آخرت باعث می‌شود انسان فرق در لذائذ و زیور و زینت دنیایی شود و به دنبال هوس‌ها و خواهش‌های نفسانی رفته و عاقبت در برابرشیطان نیز سر تسلیم فرود می‌آورد. در این هنگام سخنان اهل ایمان و پیامبران در آنان اثری نداشته و در ضلالت و گمراهی پیش می‌روند تا جایی که خدا هم در روز واپسین آنها را فراموش کرده و هیچ فریادرسی برایشان نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. فهرست منابع

    1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
    2. نهج‌البلاغه ترجمه محمد دشتی.
    3. آمری، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه لطیف و شریف راشدی، انتشارات پیام علمدار، سوم قم، 1390.
    4. ــــــــــــــ، معجم الفاظ غرر و درر الکلم، تحقیق مصطفی درایتی، مرکز الاحادیث الدرسات الاسلامیه، اول، قم، 1413 ه‍ ق.
    5. اکبری، محمود، خود و ناخود، انتشارات موسسه فرهنگی سماء، اول، اول، قم، 1381.
    6. بهشتی، احمد، گوهر و صدف دین، انتشارات اطلاعات، دوم، تهران، 1386.
    7. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان، نشر اسراء، دوم، قم، 1385.
    8. ــــــــــــــ، تفسیر تسنیم، نشر اسراء، سوم، قم، 1386.
    9. ــــــــــــــ، فطرت در قرآن، نشر اسراء.
    10. حائری تهرانی، مهدی، شخصیت انسان از نظر قرآن و عترت، انتشارات بنیاد فرهنگی امام مهدی، اول، قم، 1373.
    11. حسینی دشتی، سید مصطفی، معارف و معاریف، انتشارات اسماعیلیان، اول، قم، 1369.
    12. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه خداپرست، نوید اسلام، اول، قم، 1387.
    13. رسولی محلاتی، سید هاشم، مبارزه با گناه از راه تفکر و خود سازی، انتشارات شمیم یاس ولایت، اول تهران، 1388.
    14. ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاویدان، انتشارات برهان، تهران، سوم، 1398 ه‍ ق.
    15. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، انتشارات جامعه مدرسین، پنجم، قم، 1374.
    16. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ترجمه مترجمان، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، دوم 1377
    17. ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مکتب اعلام الاسلامی، اکل قم، 1362
    18. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، موسسه بعثت، اول، 1416، ه‍ ق.
    19. عروسی، حویزی، عبد علی، نور الثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم، بی‌تا.
    20. عسکری، ابی هلال، معجم الفروق اللغویه، موسسه نشر اسلامی، چهارم، قم، 1429 ه‍ ق.
    21. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق مهدی مخزومی، موسسه میلاد، اول، قم، 1414 ه‍ ق.
    22. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، موسسه دارالهجرة، سوم، تهران، 1425 ه‍ ق.
    23. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، یازدهم، تهران، 1383.
    24. کارل الکسیس، انسان موجود ناشناخته، ترجمه پرویز دبیری، انتشارات تأیید، اصفهان، 1366.
    25. کرمی فریدنی، علی، نهج الفصاحهه، انتشارات رسالت یقوبی، اول، قم، 1388.
    26. مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، هشتم، قم،1380.
    27. مصطفوی، حسن، التحقیق، بیتا، اول، بی جا، 1371.

    ۲۸. کاشانی، ملأ فتح الله، منهج الصادقین، کتابفروشی محمدحسن علمی، بی جا، تهران، بی‌تا.

    ۲۹. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، موسسه وفا دوم، بیروت، ۱۴۰۳ ه ق.

    ۳۰. معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر، یازدهم، تهران، ۱۳۷۹.

    ۳۱. جعفری، محمدتقی، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، دوم، ۱۳۷۳.

    ۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه اول، تهران، ۱۳۷۴.

    ۳۳. ــــــــــــــ، اخلاق در قرآن، مدرسه علی بن ابیطالب، دوم، قم، ۱۳۷۹.

    ۳۴. مطهری، مرتضی، فلسفه اخلاق، انتشارات اسلامی، چهارم، تهران، ۱۳۶۲.

    ۳۵. نصری، عبدالله، مبانی انسان شناسی در قرآن، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، سوم بی‌جا، ۱۳۷۹.

    ۳۶. تفسیر هدایت، مترجمان، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، اول، ۱۳۷۷.