نقش عرفان و تصوف در تفسیر آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش آموخته سطح سه، تفسیر و علوم قرآنی

چکیده

عرفان و تصوف با وجود شباهت های ظاهری در برخی از آداب، در طول تاریخ اساساً متمایز از هم بوده اند. عرفان ریشه در قرآن و سنت داشته؛ اما تصوف ریشه ای التقاطی دارد. این ریشه ‌داری ناشی از تأثیری بوده که دین فطری بر انسان دارد و آدمی را به سوی زهد و از آن جا به معرفت نفس رهنمون می سازد. درطول تاریخ مشرب صوفیه به بیراهه رفت و به سوی تفسیرهای به رأی از کلام خدا و معصومین( علیهم السلام ) کششیده شد. آنچه که امروزه به عنوان صوفی معرفی می شود، یقیناً از حق و حقیقت به دور است. تفسیر قرآن بر اساس شهود ناشی از حالتی درونی، که بر اثر اذکار، افعال یا تفکر در انسان به وجود می آید، اگر صحیح و یقین آور باشد، فقط برای شخصی که رخ داده حجت بوده و قابل انتقال به غیر نیست و برای دیگران حجت نخواهد بود. در نتیجه این مکاشفات به تاویل های ناصحیح و تفسیر به رای منجر شده و نمی تواند منبع تفسیر قرآن واقع شود. این پژوهش با روش توصیف وتحلیل متن و به شیوه کتابخانه ای، درصدد واکاوی اختلاف آراء عرفان و تصوف و نقش آن در تفسیر قرآن است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    * قرآن کریم

    منابع فارسی

    1. 1. برنجکار، رضا، (1378)، آشنایی با علوم اسلامی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علم اسلامی دانشگاهی، تهران
    2. دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه دهخدا، ارزشمند، قم
    3. زرین کوب، عبدالحسین، (1378)، ارزش میراث صوفیه ، امیرکبیر، تهران
    4. سجادی، جعفر، (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، طهوری، تهران
    5. سعیدی، گل بابا، (1383)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، شفیعی، تهران
    6. شیرازی معصوم علیشاه، محمد، (1345)، طرائق الحقایق، بارانی، تهران
    7. طباطبایی، سید محمدحسین، (1371)، المیزان فی تفسیرالقرآن، اسماعیلیان، قم
    8. عطار نیشابوری، عزالدین، (1336)، تذکره الاولیاء، تهران
    9. مطهری، مرتضی، (بی تا)، آشنایی با علوم اسلامی( کلام و عرفان )، صدرا
    10. --------- ، (1388)، عرفان حافظ، صدرا، قم
    11. مکارم شیرازی، ناصر، (1376)، جلوه حق، مدرسه الامام علی بن ابی طالب، قم
    12. نصر، حسین، (1356)، کتاب شناسی توصیفی منابع تاریخ علوم اسلامی، با همکاری ویلیام چیتیک و پیترو زرنیس، انجمن فلسفه ایران، تهران
    13. الهامی، داود، (1374)، عرفان و تصوف، مکتب اسلام، قم
    14. یثربی، سید یحیی، (1377)، فلسفه عرفان، دفترتبلیغات اسلامی، قم
    15. ----------- ، (1372)، عرفان نظری، دفتر تبلیغات اسلامی، قم

    منابع عربی

    1. ابن عربی، محی الدین، (1385)، الفتوحات المکیه فی معرفه اسرار المالکیه و الملکیه، مولی، تهران
    2. اردبیلی، احمد بن محمد، (1377)، حدیقه الشیعه، تصیح : صادق حسن زاده و علی اکبر زمان نژاد، انصاریان، قم
    3. تفتازانی، سعد الدین مسعود، (بی تا)، التلویح الی کشف حقایق التنقیح، مرکز احیا التراث الاسلامی، قم
    4. تهانوی، محمد بن علی، (بی تا)، فهرس کشاف اصطلاحات الفنون، دارقهرمان، استانبول
    5. الحسینی البحرانی، هاشم بن سلیمان، (بی تا)، معالم الزلفی، بی جا
    6. سهروردی، شهاب الدین، (1374)، عوارف المعارف، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران
    7. سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم قرآن ، قم : منشورات رضی ، بی تا
    8. صفار القمی، محمدبن حسن، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد( صتهران : بی جا
    9. طبری، محمد بن جریر، (1412)، جامع البیان عن التاویل آی القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت
    10. العاملی، حسن بن محمدطاهر، (1428)، مقدمه تفسیر البرهان، موسسه دارالمجتبی للمطبوعات، قم
    11. عروسی حویزی، عبد علی،(1391)، تفسیر نورالثقلین، نوید اسلام، قم
    12. العک، خالد عبدالرحمن، (1414)، اصول التفسیر و قواعده، دارالنفائس، بیروت
    13. قمی، عباس، (بی تا)، سفینه البحار ، فراهانی، تهران
    14. کاشانی، محمد بن علی، (1373)، مصباح الهدایه ومفتاح الکفایه، رسالت، قم
    15. کلینی، محمد بن یعقوب، (1365)، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران
    16. مجلسی، محمد باقر، (1425)، بحارالانوار، المکتبه الحیدریه، قم
    17. محمدی ری شهری، محمد، (1377)، میزان الحکمه، دارالحدیث، قم
    18. معرفت، محمد هادی، (1418)، التفسیر و المفسرون فی الثوبه القشیب، الجامعه الرضویه العلوم الاسلامیه، بی جا
    19. الموسوی الخمینی، روح الله، (1419)، آداب الصلاه، موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی (ره )، قم
    20. الواسطی، علی بن محمد، (1376)، عیون الحکم و المواعظ، دارالحدیث ، قم

     

     

    مقالات

    1. معرفت ( فصلنامه پژوهشی فلسفه و کلام )، (1384)، شماره چهار، جایگاه شریعت و قلمرو عرفان، تهران : دانشگاه شهید بهشتی