کاربست فقه‌الحدیث در فهم تعابیر نکوهش زنان در نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش آموخته سطح سه، تفسیر و علوم قرآنی

چکیده

در نهج البلاغه و دیگر کتب روایی جملاتی در باب نکوهش زنان وجود دارد. وجود چنین روایاتی به خصوص از حضرت علی (علیه السلام) باعث شده برخی مخالفین و معاندین اسلام قوانین اسلام را ضد زن دانسته و در مقابل آن موضع گیری سختی داشته باشد. به همین جهت دانشمندان اسلامی با کمک دانش فقه الحدیث و رعایت اصول و مبانی فهم حدیث، این دسته از روایات را از جهت سند و دلالت بررسی کرده تا صحت و سقم آنها را ارزیابی کنند. بر این اساس اشکالات سندی همچون مرسل بودن، احتمال عدم صدور برخی از تعابیر از امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به همراه داشته است. با چشم پوشی از اشکالات سندی، و تأمل دقیق در مفاهیم و معنای واژگان، و همچنین با توجه به قرائن، این روایات قابل توجیه بوده و شبهات پیرامون این دسته از روایات را بر طرف خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    قرآن کریم

    نهج البلاغه

    1. ابـن ابـی الحدید، عز الدین، (1337)، شرح نهج البلاغه، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی، چـاپ اول، قـم
    2. ابـن اثیر جزری، مبارک بن محمد، (1364)، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، مؤسسه اسماعیلیان،قم
    3. ابن جمهور، محمد بن علی، (1405)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، انتشارات سید الشهداء، بی جا
    4. ابن خلدون، محمد بن عبد الرحمن، (بی تا)، تاریخ، چاپ چهارم، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، قم
    5. ابن داود حلی، حسن بن علی، (1393)، رجـال، تحقیق: سید محمد صـادق آل بحر العلوم، منشورات مطبعه الحیدریه، نجف
    6. ابن درید، ابو بکر محمد بن الحسن، (1987)، جمهره‏اللغه، تحقیق: رمزی منیر بعلکی، دارالعلم للملایین، بیروت
    7. ابن سیده، ابوالحسن علی بن اسماعیل، (1421)، المحکم و المحیط الاعظم، تحقیق: عبد الحمیدهنداوی، دارالکتب العلمیه، بیروت
    8. ابن غضائری، احمد بن حسین، (1422)، رجال، تحقیق: سید محمد رضا جلالی، چاپ اول، دار الحدیث، قم
    9. ابن فارس، احمد بن زکریاء، (1406)، مجمل اللغه، تحقیق: زهیر عبد المحسن سلطان، مؤسسه الرساله، بیروت
    10. ...............................................، (1399)، معجم مقـایس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون، دار الفکر، بی جا
    11. ابن منظور، محمـد بـن مکرم، (1414)، لسان العرب، دارالسلام، بیروت
    12. احمد مختار، عبـد الحمید عمر، (1429)، معجم اللغه العربیه المعاصره، عالم الکتب، بی جا
    13. بخاری، محمد بن اسماعیل، (1410)، الجامع الصحیح، چاپ چهارم، دار ابن کثیر، بیروت
    14. برقی، احمد بن محمد بن خالد، (1371)، المحاسن، دارالکتب الاسلامیه، قم
    15. بلاذری، احمد بن یحیی، (1417)، انساب الاشراف، چاپ اول، دار الفکر، بیروت
    16. بیهقی، احمد بن حسین، (1344)، السنن الکبری، چاپ اول، مجلس دائره المعارف النظامیه الکائنه، هند
    17. پاک‌نیا، عبد الکریم، (1391)، نگاهی به خطبه‌های حضرت زینب سلام الله علیها، نشر فرهنگ اهل بیت، تهران
    18. تفرشی، میـر مصطفی، (1418)، نقد الرجال، تحقیق: مؤسسه آل البیت، مؤسسه آل البیت لاحیاء تراث، قم
    19. تمیمی آمدی، عبد الواحد، (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، چاپ اول، دفتر تبلیغات اسلامی، قم
    20. تمیمی مغربی، (1385)، دعـائم الاسلام و ذکر حـلال و حرام و القضایا و الاحکام، دائره المعـارف، مصر
    21. ثعـالبی، ابـو منصور عبد الملک بـن محمد بن اسماعیل، (1422)، فقه اللغه و سر العربیه، تحقیق: عبـدالرزاق المهدی، احیاء التراث العربیه، بی جـا
    22. جعفری، محمد تقی، (1378)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، چاپ هفتم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
    23. جوادی آملی، عبدالله، (1380)، زن در آیینه جلال و جمال، چاپ دوم، انتشارات دار الهدی، قم
    24. جوهری، ابو نصر اسماعیل بـن حماد، (1407)، الصحاح تـاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، دارالعلم للملایین، بیروت
    25. حاج الحسن، حسین، (1405)، نقد الحدیث فی علم الروایه و علم الدرایه، چاپ اول، مؤسسه الوفا، بیروت
    26. حـرعـاملی، محمد بـن حسن، (1495)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم
    27. حسینی خطیب، عبد الزهراء، (1367)، مصادر نهج البلاغه و اسانده، چاپ چهارم، دارالزهراء، بیروت
    28. خوانساری، جمال الدین، (1366)، شرح غرر الحکم و درر الکلم، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران
    29. خویی، ابوالقاسم، (1413)، معجم رجال الحدیث، چاپ پنجم، بی جا
    30. دیلمی، حسن، (1412)، ارشاد القلوب الی الصواب، چاپ اول، نشر شریف رضی، بی جا،
    31. راغب اصفهانی، حسین بـن محمد، (1412)، المفردات فی غـریب القرآن، دارالعلم‏الدارالشامیه، بیروت:
    32. سلیمانی، داود، (1385)، فقه الحدیث و نقد الحدیث، چاپ اول، فرهنگ و دانش، تهران
    33. صـاحب بن عباد، اسماعیل، (1414)، المحیط فی اللغه، تحقیق و تصحیح: محمد حسین آل یاسین، عالم الکتاب، بیروت
    34. صالح الجواد، نجوی، (1384)، زن در نهج البلاغه، مترجم: ورود اسلامی، چاپ اول، زمزمه اسلامی، تهران
    35. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1403)، الخصال، چاپ دوم، انتشارات جامعه مدرسین قم، قم
    36. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، عیون اخبار الرضا، انتشارات جهان، قم
    37. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1413)، من لایحضره الفقیه، چاپ سوم، مؤسسه انتشارات اسلامی، بی جا
    38. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1361)، معانی الاخبار؛ جامعۀ مدرسین، قم
    39. طبری، محمد بن جریر، المسترشد، (بی تا)، چاپ اول، مؤسسه الثقافه الاسلامیه، قم
    40. ـــــــــــــــــــــ، (بی تا)، تاریخ الامم و الملوک، مؤسسه الاعلمی، بیروت
    41. طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین، مرتضوی، تهران
    42. طوسی، محمد بن حسن، الابـواب (رجال طوسی)، (1415)، تحقیق: جـواد قیومی اصفهانی، چـاپ اول، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، قم
    43. ـــــــــــــــــــــــ، (1390)، الاستبصار فیما اختلف الاخبار، چاپ سوم، دارالکتب الاسلامیه، تهران
    44. ـــــــــــــــــــــــ، (1417)، الفـهرست، تحقیق: جـواد قیـومی اصفهانی، چـاپ اول، مؤسسه نشر الـفقاهه، بی جـا
    45. ـــــــــــــــــــــــ، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، مکتبه المرتضویه، تهران
    46. ـــــــــــــــــــــــ، (1365)، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه، چاپ چهارم، دار الکتب الاسلامیه، بی جا
    47. عاملی، حسن بـن زین الدین، (1411)، التحریر الطاووسی، تحقیق: فاضل جـواهری، چاپ اول، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، قـم
    48. عبده، محمد، (بی تا)، شرح نهج البلاغه، مکتبه الاندلس، بیروت
    49. علامه حلی، حسن بـن یوسف، (1417)، خلاصه الاقوال فی علم رجال، تحقیق: جواد قیومی، چاپ اول، مؤسسه نشر الفقاهه، بی جا
    50. علائی رحمانی، فاطمه، (1369)، زن از دیدگاه نهج البلاغه، چاپ اول، نشر فرهنگ اسلامی، تهران
    51. فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409)، العین، چاپ دوم، دار الهجره، قم
    52. فیروزآبادی، مجدالدین محمد بن یعقوب، (1428)، قاموس المحیط، دار المعرفت، بیروت
    53. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق.
    54. کراجکی، ابوالفتوح، کنز الفوائد، چاپاول، قم: انتشارات دار الذخائر، ۱۴۱۰ق.
    55. کریمی جهرمی، علی، به سوی مدینه فاضله، چاپ اول، قم: مرکز نشر راسخون، 1376ش.
    56. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش.
    57. متقی هندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الأقوال، بیروت: مکتبه التراث الاسلامیه، بی تا.
    58. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الطاهره، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الوفا، 1404ق.
    59. ــــــــــــــــــ، مـرآه العقول فی شرح اخبـار آل الـرسول، چـاپ اول، تـهران: انتشارات وزارت فـرهنگ و ارشـاد، ۱۳۶۵ش.
    60. مسعودی، عبد الهادی، روش فهم حدیث، چاپ اول، تهران: سمت،1384ش.
    61. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳6۰ق.
    62. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: صدرا، 1385ش.
    63. مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در ایران، چاپ اول، قم: صدرا، ۱۳۵۷ش.
    64. مغنیه، محمدجواد، فی ظلال ‏نهج‌البلاغه، بیروت‏: دارالعلم‏ للملایین، 1358ق.
    65. مفید، محمد بن محمد، الجمل، النصره لسید العتره فی حرب البصره، چاپ اول، قم: کنگره شیخ مفید، 14۱۳ق.
    66. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امیر المؤمنین، چاپ اول، تهران: دار الکتب الاسلامیه،1386ش.
    67. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷4ش.
    68. منقری، نصر بـن مزاحم، وقعه صفین، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی، 1403ق.
    69. مهریزی، مهدی، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی، 1382ش.
    70. نجـاشی، احمـد بـن علی، فـهرست اسماء مصنفی الشیعه (رجـال نجاشی)، قـم: مؤسسه نشر الاسلامی التـابـعی لـجماعه المـدرسین، 1416ق.
    71. نوری همدانی، حسین، جایگاه بانوان اسلام، قم: نشر مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه)، 1392ش.
    72. واقدی، محمد بن کاتب، الطبقات الکبری، بیروت: دارصادر، بی تا.