حقیقت خلیفة الله بودن حضرت آدم( ع) از دیدگاه علامه جوادی آملی و سید قطب

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش آموخته سطح سه، تفسیر و علوم قرآنی

چکیده

قرآن کریم در آیات 31 تا 33 سوره بقره ظرفیت وجودی انسان را برای کسب مقام خلافت بیان می کند. اگر خلافت در این آیه به معنای نیابت و جانشینی از اسلاف اعم از جانشینی جنّیان، نسناس و دیگر انسانهای ماقبل حضرت آدم باشد، فضیلت قابل توجهی برای آن حضرت و ذریه ی او به دنبال نخواهد داشت. تا پیش از این عموم مفسران تنها حضرت آدم(علیه السلام)را مصداق مشخص خلیفه الله بودن در آیه مذبور می دانستند؛ لکن مفسرانی مانند آیت الله جوادی آملی در تفسیر آیه، معنای تعلیم اسماء به آدم(علیه السلام) را مظهریت اسماء و صفات و جامع حقایق عالم بودن انسان می داند و سیدقطب در تفسیر فی ظلال القرآن بیان می کند که نوع انسان و آدمی خلیفه در زمین است. در مطلق بودن خلافت، تطبیق شدن خلافت بر امامت، نحوه نصب، ملاک های خلافت و وظایف خلیفه بودن اختلاف نظراتی موجود است. مفسران شیعه باور به امکان خلافت پروردگار در انسان دارند که نوع انسان هم استعداد خلافت تکوینی تشریعی را دارد و این خلافت با دیدگاه اهل سنت که قائل به همسانی هستند تفاوت دارد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    • قرآن کریم، ترجمه بهرام پور

    1.آلوسی، سید محمود بن عبدالله، 1415،روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، دارالکتب العلمیه، بیروت

    2.آملی، سید حیدر، 1422، تفسیرالمحیط الاَعظم و البحرالخضم، محقق: محسن موسوی تبریزی، سازمان چاپ ونشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران

    3.ابن اثیر، 1364، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، اسماعیلیان، قم

    4.ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، 1412، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق: عبدارزاق مهدی، دارا الکتاب العربی، بیروت

    5.ابن عربی، 1410، رحمه من الرحمن فی التفسیر و اشارات القرآن، محقق: محمود غراب،: المطبعه النصر، دمشق

    6.ابن فارس، احمد، 1420، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: ابراهیم شمس الدین، دارالکتب العلمیه، بیروت

    7.ابن فهد حلی، احمد بن محمد، 1407، عده الداعی و نجاح الساعی، دارالکتب الاسلامی،  بی جا

    8.ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، 1419، تفسیرالقرآن العظیم، تحقیق: محمد حسین شمس الدین، دارالکتب العلمیه، بیروت

    9.بحرانی، 1419، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، موسسه الا علمی للمطبوعات، بیروت

    10.پیشوایی، مهدی، 1393، تاریخ اسلام از سقیفه تا کربلا، دفتر نشر معارف، قم

    11.جوادی آملی، عبدالله، 1380،تفسیرتسنیم، اسراء، قم

    12.حرعاملی، محمد بن حسن، 1380، الجواهر السُیه فی الاَحادیث القدسیه، انتشارات دهقان، تهران

    13.حسن زاده آملی، حسن، 1381، هزار و یک کلمه، بوستان کتاب، قم

    14.حسین استرآبادی، سید شرف الدین علی، 1409، تاویل الایات الظاهرة، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم

    15.راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1432، المفردات الراغب الاصفهانی، تحقیق: العاملی، دارالمعروف للطباعه والنشر،بیروت

    16.رشیدرضا، محمد، 1354، تفسیرالقرآن الحکیم(المنار)،دارالمعرفه، بیروت

    17.زمخشری، محمود، 1407، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت

    18.سبحانی، جعفر، 1374، پیشوایی از نظر اسلام، نشر مکتب اسلام، قم

    19.________ ، 1417،تفسیر صحیح آیات مشکله، تنظیم و نگارش: هادی خسرو شاهی، موسسه نشر و تبلیغ، تهران

    20.سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، بی تا، فی ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت

    21.شرتونی، سعید،1416، أقرب المواردفی فصح العربیه والشوارد، دارالأسوة، تهران

    22.شیبانی، محمد حسن، 1413، فتح الغدیر، دارابن کثیر و درالکلم الطیب، بیروت

    23.طباطبایی، محمد حسین، 1417، المیزان فی تفسیرالقرآن،جامعه مدرسین،  قم

    24._____________، 1388، بررسی های اسلامی، بوستان کتاب، قم

    25._____________، 1381، طریق عرفان، مترجم: صادق حسن زاده، نشربخشایش، قم

    26.طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، قم

    27.طبری، محمد، 1412، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، دارالمعرفه، بیروت

    28.طوسی، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، داراحیاالتراث العربی، بیروت

    29.طوسی، نصیرالدین محمد، 1375، تجریدالاعتقاد، تحقیق: جعفرسبحانی، نشر موسسه امام صادق( ع) ، قم

    30.غزنوی، محمود بن أبی الحسن، 1419، باهر البرهان فی معانی مشکلات القرآن، تحقیق: سعاد بنت صالح بن سعید بابقی،: جامعه اُم القری، مکه

    31.فخر رازی، محمد، 1420، التفسیرالکبیر(مفاتیح الغیب) ، داراحیاء التراث العربی، بیروت

    32.فخرالدین رازی، عبدالله محمد بن عمر، 1420، مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، بیروت

    33.فراهیدی، خلیل ابن احمد، 1414، ترتیب کتاب العین، تحقیق: دکتر مهدی مخزومی و دکترابراهیم السامرائی، تصحیح: استاداسعدطیب، اسوه، قم

    34.قرطبی، محمد بن احمد، 1364، الجامع الاحکام القرآن، تهران

    35.قمی، علی بن ابراهیم، 1428، تفسیر قمی، تحقیق: محمد صالحی اندیمشکی، ذوی القربی، قم

    36.کلینی، محمد بن یعقوب، 1363، اصول کافی،دارالکتب الاسلامیه، تهران

    37.______________، 1363، درخشان پرتوی از اصول کافی، حسین همدانی نجفی، چاپخانه علمیه قم، قم

    38.مجلسی، محمد باقر، 1404، بحارالانوار، موسسه الوفاء، بیروت

    39.مغنیه، محمد جواد، 1387، تفسیرکاشف، ترجمه موسی دانش، موسسه بوستان کتاب، قم

    40.مکارم شیرازی، ناصر، 1374، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران

    41.ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، 1366، تفسیرالقرآن الکریم، تحقیق: محمد جواجوی، بیدار، قم

    42.میبدی، احمد، 1371، کشف الاسراروعدة الابرار، محقق علی اصغر حکمت، امیر کبیر، تهران

    43.نحاس، احمد، اعراب القرآن، بی تا، منشورات محمدعلی بیضون، دارالکتب العلمیه، بیروت

    44.نسفی حنیفی، عبدالله بن احمد، 1416، مدارک التنزیل و حقایق التاویل، دارالنافئس، بیروت