مقایسه خوف از نشوز مرد و زن در منظومه فقه القرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی

2 دکتری مدرسی معارف گرایش قرآن ومتون

چکیده

اهمال در پیشگیری وقوع نشوز، موجبات براندازی بنیان خانواده را به دنبال دارد و این تهدیدی است که خواه توسط زوج صورت بگیرد و خواه توسط زوجه ایجاد گردد، می‌تواند به نشوز و سپس به ناسازگاری از ناحیه طرفین و در نهایت به جدایی و طلاق منتهی شود. قرآن کریم جهت ممانعت از مقدمات فروپاشی کانون خانواده در دو آیه 34 و 128 سوره نساء با رویکرد ارشادی و ارائه تدابیر بازدارنده‌ای در چارچوب حریم خصوصی و اسرار درون خانوادگى به این امر مهم اهتمام ورزیده است. این پژوهش با روش تحلیلی – استنتاجی و مطالعه کتابخانه‌ای، مقایسه خوف از نشوز مرد و زن را در منظومه فقه‌القرآن مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد؛ بر اساس نقش و جایگاه زوجین در خانواده و با توجه به حقوق و تکالیف موضوعه، شیوه عملکرد و نحوه مواجهه با خوف از نشوز در مرد و زن در پاره‌ای از موارد متفاوت خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    قرآن کریم

    1. ابن کثیر دمشقی، ابراهیم بن منصور، (1419)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر
    3. ابن‌عربی، محمد بن عبدالله، (1408)، أحکام القرآن، چاپ اول، بیروت: دار الجیل
    4. امینی، ابراهیم،(1380)، آیین همسرداری یا اخلاق خانواده، چ17، تهران: انتشارات اسلامی
    5. آل غازی العانی، عبد القادر بن ملّا حویش السید محمود، (1382)، بیان‌ المعانی‌، دمشق: مطبعة الترقی
    6. بلاغی ‌‌نجفی‌، محمدجواد، (1420)، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: بنیاد بعثت
    7. بنت الشاطئ (عائشة)، محمد علی عبد الرحمن، (1376)، مترجم: صابری، حسین، الإعجاز البیانی للقرآن ومسائل ابن الأزرق، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
    8. جصاص، احمد بن علی، (1405)، احکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی
    9. جعفری، یعقوب، (1376)، تفسیر کوثر، چاپ اول، قم: مؤسسه انتشارات هجرت
    10. جمعی‌ از‌ پژوهشگران‌ زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی‌، (١٤٢٦‌)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: مؤسسه‌ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌ بیت علیهم السلام
    11. جوادی آملی، عبدالله، (1388)، تسنیم، قم: چاپ اول، مرکز نشر اسرا
    12. حسینی‌ جرجانی، سید امیر ابوالفتوح، (١٤٠٤‌)، آیات‌ الاحکام‌ جرجانی، تهران: انتشارات‌ نوید‌
    13. حلّى (محقق حلّى)، جعفر بن حسن، بشرح عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی، (1413)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، چاپ اول، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه
    14. خمینی‌(امام‌ )، سید روح لله، (١٣٩٠)، تحریر الوسیلة، قم: بی‌چا، دار الکتب العلمیة
    15. دلشاد تهرانى، مصطفى، (1383)، سیره نبوى« منطق عملى»، چاپ دوم، تهران: نشر دریا
    16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، چاپ‌ اول‌، دمشق – بیروت: دارالعلم - الدار الشامیة.
    17. رضایی اصفهانی، محمدعلی، (۱۳۸۸)، تفسیر قرآن مهر، چاپ اول، قم، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن
    18. زمخشری، محمود، (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی
    19. سالاری‌فر، محمدرضا، (1389)، خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی، چاپ ششم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت
    20. سعدی، عبدالرحمن، (1421)، تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
    21. طباطبایی، سیدمحمدحسین‌، (١٤17)، المیزان فی‌ تفسیر‌ القرآن، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
    22. طبرسی، فضل بن الحسن، (1377)، تفسیر جوامع الجامع، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه‌ تهران‌ و مدیریت حوزه علمیه قم
    23. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول‌، بیروت‌: دار المعرفه‌
    24. طوسی، محمد بن حسن، (1407)، الخلاف، چاپ اول، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی
    25. فخرالدین رازی‌، محمد بن عمر، (1420)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر
    26. فقیهی، علی، (1392)، تربیت جنسی از منظر قرآن و حدیث، چاپ هشتم، قم: سازمان و نشر دارالحدیث
    27. فیض کاشانی، ملامحسن، (١٤١٨‌)، الاصفی‌ فی تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
    28. قرشی بنابی، سید علی اکبر، (1352‌)، قاموس‌ قرآن‌، تهران‌: دارالکتب‌ الاسلامیه‌
    29. ..................، ......................، (۱۳۷۴)، تفسیر احسن الحدیث، چاپ سوم، تهران: بنیاد بعثت
    30. قرطبی، ابی عبدالله محمد بن احمد، (1416)، الجامع الاحکام القرآن، قاهره: دارالحدیث
    31. کاشانی، ملافتح االله، (1336)، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی
    32. مراغی، احمد مصطفی، (بی‌چا)، تفسیر المراغی، چاپ اول، بیروت: دار الفکر
    33. مطهری، مرتضی، (1378)، یادداشت‏ها، چاپ اول، تهران: صدرا
    34. مغنیه، محمدجواد، (1378)، ترجمه تفسیر کاشف، مترجم: دانش، موسى، قم: بوستان کتاب قم( انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم)
    35. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، (1373)، تفسیر نمونه، تهران: دار المکتب اسلامیه
    36. .......................، ...........................، (١٤٢١)، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب
    37. میرخانی، عزت السادات، (1379)، رویکردی نوین در روابط خانواده‌، چاپ‌ اول، تهران: نشر سفیر صبح
    38. نجفی، محمدحسن، (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت: داراحیاء التراث العربی
    39. نصرت بیگم، مجتهده امین (معروف به بانوی ایرانی)، (1362)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، اصفهان: گلبهار
    40. هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر، (۱۴۰۶)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: بی‌چا، دارالکتب العلمیة
    41. یونسی، سیدجلال، (1388)، مدیریت روابط زناشویی، تهران: نشر قطره

    مقالات

    1. باقی زاده، رضا، (1389)، بررسی و تحلیل مسئله نشوز در تعامل زوجین با توجه به آیه 34 سوره نساء، بانوان شیعه، ش 23، صص 153 – 168
    2. ترکاشوند، جواد، (1394)، تحلیل روان شناختی نشوز و راهکارهای سه گانه قرآن، مطالعات اسلام و روانشناسی، ش 17، صص 133 – 152
    3. زاهدی فر، سیفعلی و همکاران، (1393)، بررسی و تحلیل آیه شریفه «الرجال قوامون علی النساء»، مطالعات تفسیری، ش 17، صص 91 – 112
    4. سلطان احمدی، جلال و همکاران، (1397)، بازخوانی حقوقی - فقهی ضرب زن در متون دینی و آرای امام خمینی(س)، پژوهشنامه متین، ش 78، صص 53 – 79
    5. شاکری گلپایگانی، طوبی و همکاران، (1393)، بررسی فقهی - حقوقی گستره ی نشوز زوجین و شیوه ی مواجهه با آن، مطالعات راهبردی زنان، ش 64، 159 – 206
    6. شاهرودی، محمد رضا و همکاران، (1399)، بازپژوهی ضرب زنان در آیۀ 34 سورۀ نساء، فقه و مبانی حقوق اسلامی، صص 125 - 144
    7. علایی رحمانی، فاطمه، (1383)، بررسی تحلیلی قوامیت در آیه (الرجال قوامون علی النساء)، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش1، صص 24 – 51
    8. قبادی، مریم ، (1393)، نشوز؛ مصادیق و شیوه های برخورد با آن در قرآن کریم، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش 24، صص 137 – 160
    9. مرادخانی، احمد، (1394)، احکام خانواده و نشوز مرد در کتاب‌ التفسیر مسند امام رضا(ع)، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، ش 39، صص 99 - 116
    10. مصطفوی فرد، حامد، (1391)، بازخوانی مفهوم نشوز زن و مرد در قرآن، فقه اهل بیت، ش 69، صص 76 – 127
    11. موسوی بجنوردی، سید محمد و همکاران، (1395)، نشوز زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)، پژوهشنامه متین، ش70، صص 27 – 46
    12. هدایت نیا، فرج الله و همکاران، (1392)، نشوز زوج در فقه و حقوق خانواده جمهوری اسلامی ایران، حقوق اسلامی، ش37، 73 – 98