بررسی فقهی، اجتماعی و روانشناختی تأثیرحج و زیارت بر ارتقای تقوای خانواده

دهقان, نرگس

بررسی فقهی، اجتماعی و روانشناختی تأثیرحج و زیارت بر ارتقای تقوای خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نرگس دهقان

دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

چکیده

حج و زیارت در دین مبین اسلام و آموزه‌های اسلامی نه تنها مناسکی عبادی محسوب می‌شوند، بلکه به‌مثابه مدارسی تربیتی، اجتماعی و رویدادهای تحول‌آفرین عمیق در زندگی افراد عمل می‌کنند که مهم‌ترین دستاورد آنها ارتقای تقوای خانواده است. این پژوهش با اتخاذ رویکردی میان رشته‌ای می کوشد تا ابعاد مختلف این حقیقت را واکاوی نماید. در این پژوهش از منظر فقهی، تقوا به‌عنوان غایت شرعی اعمال عبادی حج و زیارت، در پرتو آیات و روایات و احکام فقهی؛ در بُعد اجتماعی، کارکردهای تقوا در تحکیم همبستگی امت اسلامی، تقویت عدالت اجتماعی و ایجاد مسئولیت‌پذیری جمعی و همچنین از منظر روان‌شناسی، آثار فردی این مناسک در ایجاد خودمهاری، کاهش اضطراب، افزایش امید و تعالی معنوی خانواده و جامعه ارزیابی شده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای، سازوکارهای تولید تقوا در حج و زیارت را در ابعاد فقهی، اجتماعی و روانشناسی دینی مورد بررسی قرار داده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که تقوا به‌عنوان ثمره اصلی حج و زیارت، حلقه اتصال میان بعد فردی و جمعی انسان در عرصه خانواده بوده و زمینه‌ساز رشد معنوی، تعادل روانی و انسجام اجتماعی می‌شود. در نتیجه، می‌توان گفت حج و زیارت با ایجاد و تقویت تقوا، بستری برای تحقق خانواده معنوی‌تر و متعاقبا جامعه‌ای سالم‌تر و متعادل‌تر فراهم می‌سازد و همچنین مناسک و آداب این اعمال، آگاهی الهی را در فرد و جامعه تقویت کرده و به رشد فضایل اخلاقی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی منجر می‌شود. تحلیل حاضر، تأثیر جامع و در هم تنیده این ابعاد را در شکل‌گیری تقوای فردی و جمعی برجسته ساخته و نشان می دهد تبعیت از الگوهای تربیتی در نهادهای دینی باعث افزایش تقوا در خانواده می گردد.

کلیدواژه‌ها